Het is de tijd van de politieke debatten. Vorige week zondagavond heb ik het tv-debat tussen premierkandidaten gekeken, en toen had ik er eigenlijk al genoeg van. Er waren veel korte en krachtige argumenten, slogans, vaak emotioneel geladen. Het was best goed vermaak, maar ik ben er niet veel wijzer van geworden. Door de wirwar aan argumenten leidt deze vorm er al snel toe te stemmen op de persoon die de beste indruk maakt (sympathiek, betrouwbaar, rustig, etc.) Eerlijk gezegd vind ik dat niet erg bevredigend. Hoe kan ik mijn stem toch wat inhoud geven?
Gelukkig heb ik deze zomer voor dit probleem een beetje assistentie gevonden, die veel mensen denk ik kan helpen. Als praktiserend katholiek vind ik het belangrijk om te weten wat de katholieke kerk te zeggen heeft over het sociale leven. Daarom heb ik deze zomer een zomercursus gevolgd over de sociale leer van de kerk. Ik vond de aanpak van de kerk in deze zaak eigenlijk verrassend verfrissend. Vanwege de scheiding van kerk en staat geeft de kerk haar gelovigen geen 'bindend stemadvies'. Vanuit haar diepe reflectie over de mens houdt ze alle mensen van goede wil (dus niet alleen katholieken) wel een aantal principes voor, die ze vervolgens toepast op gebieden zoals het gezin, de arbeid, de economie, de politiek, de internationale gemeenschap, de vrede, en het milieu. Maar ook bij deze toepassing blijven het altijd principes die op meer dan één manier een concrete invulling kunnen krijgen. Het principe van subsidiariteit (dat ik verderop beter zal uitleggen) geeft bijvoorbeeld nog niet aan hoe je subsidies precies moet verdelen – dat is aan de politieke partijen. Ik denk dat deze basisprincipes ieder van ons kunnen helpen om onze stem meer inhoud te geven.
In dit stuk wil ik drie van de basisprincipes behandelen uit de sociale leer van de kerk, die gericht zijn op het bereiken van een vierde basisprincipe – het algemeen welzijn. Het algemeen welzijn wil zeggen dat in de maatschappij voorwaarden worden geschapen waardoor mensen hun eigen 'volmaaktheid' vlugger en vollediger kunnen bereiken. De drie principes die ik wil bespreken zorgen er dus voor dat alle mensen zich volledig kunnen ontwikkelen.
Ik ben zelf niet politiek actief, maar ik zal wel proberen voor de principes voorbeelden uit de actualiteit aan te halen. Toch pretendeer ik niet een uitgebreide analyse van de partijen te maken. Ieder zal voor zichzelf moeten bepalen in hoeverre partijen zich aan deze principes houden, en hoe belangrijk dat is voor zijn eigen stem. Ik hoop dat dit ook jou kan helpen om je stembiljet meer inhoud te geven.
- De menselijke waardigheid
Het eerste en belangrijkste principe is dat van de menselijke waardigheid. De kerk leert dat ieder mens een schepsel van God is, en is geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis. De mens is een persoon, een persoon die vanuit zichzelf sociaal is. Als persoon heeft de mens een bijzondere waardigheid, die bescherming verdient.
In deze tijden van economische crisis is dit principe denk ik bijzonder actueel. Met zo veel gepraat over geld, lopen we een groot risico dat de mens alleen maar wordt gezien als een productiemiddel. Gelukkig hebben we in Nederland veel traditie van vakbonden die voor de rechten van de werknemer opkomen, maar met extra druk op de portemonnee, wordt het makkelijker om van minder werknemers méér te eisen – en werknemers zo steeds meer loonslaven te laten zijn. Dit gevaar zit zowel in heel rechtse filosofieën (de vrije markt boven alles) als in heel linkse ideologieën (de mens als productiemiddel voor het 'volk'). We hebben juist in een economische crisis politici nodig die de menselijke waardigheid hoog in het vaandel hebben staan.
Wat er gebeurt als dat niet zo is, zie je wel aan de twee meest flagrante schendingen van de menselijke waardigheid die in onze maatschappij zijn ingeburgerd: abortus en euthanasie. Er is een hele abortusindustrie ontstaan die goud geld verdient aan het beëindigen van mensenlevens. Oude mensen kosten ook veel zorg en geld, hoe weten we dat ze niet dood willen omdat ze het gevoel hebben ons tot last te zijn? Zonder een euthanasiewet zouden ze hier geeneens aan hoeven denken. Als de menselijke waardigheid niet wordt beschermd, wordt de mens gemakkelijk slaaf van het geld.
Als we in Nederland van een crisis kunnen spreken, dan is dat wat mij betreft een crisis van de menselijke waardigheid. Op dit moment wordt die alleen verdedigd door de kleine christelijke partijen. Zelfs het CDA verdedigt het niet, zoals op hun laatste congres gebleken is, waar een voorstel om abortus als 'onwenselijk' te betitelen werd weggestemd. Een partij als D66 gaat hier zelfs actief in de aanval. En dit terwijl dit één van de fundamentele beginselen van onze democratie is, die volgens mij iedere politicus zou moeten verdedigen, ongeacht politieke overtuiging. De verdediging van dit principe is essentieel nu de economische crisis dreigt de mens méér slaaf van het geld te maken.
- Subsidiariteit
Subsidiariteit houdt in dat hoger gelegen lagen van de maatschappij een houding van 'subsidium' oftewel 'hulp' aannemen ten opzichte van lager gelegen lagen in de maatschappij. Die hulp kan economisch zijn (subsidie) of bijvoorbeeld van juridische aard; het betekent ook dat de staat zich moet onthouden van het beperken van de levensruimte van lagere lagen van de maatschappij. Dit principe wil dus het initiatief, vrijheid, en verantwoordelijkheid veilig stellen van lagere maatschappij lagen zoals gezinnen, verenigingen, en stichtingen.
Dit principe is altijd het 'knuffelkindje' van het CDA geweest. Hun nadruk op politiek van het gezin, en het maatschappelijk middenveld komt hieruit voort. Rechtse partijen zoals de VVD hebben de neiging zó veel nadruk te leggen op het individu, dat lagen tussen staat en individu niet worden bevorderd (al is er ook geen actieve tegenwerking). Linkse partijen zoals SP en PvdA hebben de neiging zo veel nadruk te leggen op de staat dat de vrijheid van tussenlagen wordt aangetast. Het 'maatschappelijk middenveld' verdient in hun denkwereld geen bijzondere bescherming. Toch denk ik dat ook dit een principe is dat iedere politicus zou moeten ondersteunen, ongeacht zijn politieke 'kleur'.
- Solidariteit
Het principe van solidariteit komt voort uit de christelijke naastenliefde, en betekent dat we met onze medeburgers op een vriendschappelijke manier omgaan. Dit principe is bijvoorbeeld een belangrijke basis voor het recht op een rechtvaardig loon dat een arbeider toekomt. Solidariteit kan er zijn tussen werkgever en werknemer, tussen mensen onderling, tussen instellingen, tussen naties – eigenlijk op alle niveaus. Het opnemen van vluchtelingen is bijvoorbeeld een uiting van solidariteit.
Het duidelijkste voorbeeld van een gebrek aan solidariteit lijkt me op dit moment de stellingname van de PVV over immigratie. In hun argumenten komt veel uiteindelijk neer op de eigen portemonnee van de kiezer; of we ook nog iets voor anderen dienen te betekenen is niet erg belangrijk. Bij hun immigratiebeleid wordt bijvoorbeeld met geen woord gerept over mensen die onze steun echt nodig hebben. Daarmee is niet gezegd dat de PVV de enige is die in solidariteit tekort schiet – hun immigratiebeleid is alleen wel een duidelijk voorbeeld.
Solidariteit is in tijden van economische crisis een extra uitdaging. Tegelijkertijd is er veel extra nood. Het lijkt me dan ook dat we juist in deze tijden dit principe niet uit het oog mogen verliezen.
Conclusie
Menselijke waardigheid, subsidiariteit, en solidariteit zijn drie kernprincipes uit de katholieke sociale leer. Wat je levensovertuiging ook is, ik denk dat ieder mens het belang van deze principes kan inzien. Hoeveel waarde je er aan hecht bij je stemgedrag is geheel aan jou. Ik hoop dat ik je aan het denken heb gezet, en je heb geholpen om je stembiljet meer inhoud te geven.
Daan van Schalkwijk is voorzitter van Leidenhoven College (een 'Collegiate Hall of Residence' naar Angelsaksisch model in Amsterdam), doceert statistiek en systeembiologie op het Amsterdam University College, en werkt als wetenschappelijk onderzoeker bij TNO.
by Gerald G. May. Although I am in the second chapter, it makes a good impression. I am reading it mainly because I am thinking about writing something about Cardiovascular Disease, Life Style Change, virtue ethics, and spirituality. This is one of the most similar books I have found.
