maandag 30 juni 2014

Nederland – Mexico 2-1. Ik heb genoten van Van Gaal.

Het was een enerverende wedstrijd gisterenavond, spannend tot aan het einde. Nederland had niet altijd het beste van het spel, vooral niet in de eerste helft, maar de ploeg heeft zich er fantastisch door geknokt. De vechtlust van de spelers was indrukwekkend. Misschien is het een beroepsmisvorming als wetenschapper, maar ik heb toch het meest genoten van Van Gaal.

Tijdens de eerste helft zag je hem vanaf de bank intens naar het veld staren, met zijn aantekeningen in de hand. Het gebeurende werd intens bestudeerd. In de tweede helft werd, als ik me niet vergis, de opstelling niet minder dan 3x veranderd. Na de goal van Mexico switchte Nederland naar 4-3-3, waardoor de Mexicanen helemaal de weg kwijt waren. Toen kwam er een drinkpauze, de commentator was bang dat de Mexicanen zich konden gaan aanpassen, maar Van Gaal switchte de zaak nog een keer om, naar 'Plan B', zoals hij dat noemde na de wedstrijd. Kuijt opeens in de spits. Na het doelpunt van Sneijder ging het systeem weer terug naar 'Plan A'. Dus drie systeemwisselingen in één helft. Niet vreemd dat de Mexicanen niet meer wisten waar ze hun tegenstander moesten zoeken.

Voor wetenschappers zit hier overigens nog een interessant punt om over na te denken. Als we in de natuurwetenschap denken over oorzaken, gaat het eigenlijk altijd over dingen die aan andere dingen voorafgaan in de tijd, en die andere dingen in beweging zetten. Op die manier zeg je bijvoorbeeld dat Sneijder en Huntelaar hebben gescoord, ze hebben de doelpunten veroorzaakt. Maar hoe zit dat met de coach? Hij heeft geen bal aangeraakt, maar hij was gisteren duidelijk erg belangrijk. Hij was ook één van de oorzaken van de overwinning van Oranje. Maar over wat voor soort oorzaak hebben we het dan?

Je kunt denk ik het beste zeggen dat de coach een zekere orde aanbrengt in het elftal. Hij zet de mensen op hun plaats en geeft instructies. De spelers proberen zich daar dan zo goed mogelijk naar te richten. In de filosofie van Aristoteles heeft dit soort oorzakelijkheid een plaats. Het wordt 'doeloorzakelijkheid' genoemd – de oorzaak die al het andere organiseert en op zijn plek zet, een 'doel' geeft om naar te streven. Dat 'doel' is dan niet alleen de goal van de tegenstander, maar ook de manier waarop de ploeg het best kan spelen om de bal in die goal te krijgen.


Gisteren heb ik genoten van Nederland – Mexico: 2-1. De spelers hebben hard geknokt, maar ik heb het meest genoten van Van Gaal. En volgens mij geeft dat natuurwetenschappers veel stof tot nadenken. 



zondag 29 juni 2014

Re: @malouvh in NRC: Gezondheid heeft waarde, maar leven nog meer

In de 'opinie&debat ' van NRC dit weekend heeft Malou van Hintum een lang opiniestuk geschreven met als titel 'Wij zijn nu allemaal patiënt geworden'. Haar opening: "Zeg 'nee' tegen alle testen en apparaten die het vertrouwen in je lichaam ondermijnen en het plezier in je leven vergallen. Trotseer de Fitbit, Sony Smartband, HealthKit en iWatch. Negeer de reclames voor 'preventieve' bodyscans, gooi de poeptests in de prullenbak. Ze helpen onze gezondheid niet verder, maar voeden wel onze angst voor ziekte en dood." Duidelijke taal dus.

Afgelopen jaar ben ik gepromoveerd op een computermodel dat er voor was bedoeld om de diagnostiek van hart- en vaatziekten te verbeteren. Het model is er wel gekomen, de diagnostiek verbeteren bleek een weerbarstige klus. Toch blijft het wel nodig, want, zoals Malou in dit artikel aanhaalt, zijn er ontzettend veel mensen die cholesterolmedicijnen slikken, en is dat niet voor iedereen strikt noodzakelijk. Er wordt in de praktijk gewerkt met 'risicoreductie'. Daar is wel wat voor te zeggen, omdat hart- en vaatziekte nou eenmaal moeilijk te voorspellen zijn, maar als ze eenmaal optreden, je leven behoorlijk overhoop gooien. Er zit aan deze zaak een sociaaleconomische kant: het is voor de maatschappij veel goedkoper pilletjes te betalen dan mensen die jarenlang tobben met hartklachten. Maar ook vanuit de mensen zelf gezien is een hartaanval en de nasleep daarvan echt geen pretje. En daarom hebben pilletjes en apparaatjes die die preventie ondersteunen wel een rol.

Het probleem waar Malou terecht op wijst is het risico van doorschieten in de preventie, en dan vooral door gezondheid boven alles te waarderen. Ze zegt: "Scores verzamelen is één ding. Er een waarde aan hechten, is wat anders." Daarin heeft ze helemaal gelijk. Hier speelt het probleem van de specialisatie in onze samenleving. Mensen die werken aan het bevorderen van gezondheid, hebben bovenal dat als doel: gezondheid bevorderen.  In dit geval kan dit alleen door een gedragsverandering – mensen moeten gezonder leven, en apparaatjes helpen om die gedragsverandering tot stand te brengen, dus apparaatjes zijn goed. Toch?

Nou, niet helemaal. Dit is te kort door de bocht, Malou heeft een punt. Als je wil ingrijpen in het leven van mensen, moet je ook nadenken over wat de consequenties daarvan zijn. Dat is een ethische plicht.

Neem het voorbeeld van een bierbrouwer. Die wordt door de staat verplicht om bij zijn reclame te zeggen: "Geniet, maar drink met mate." Is dat overbodig paternalisme? Ik denk het niet, het is ethisch verantwoord om de eigen boodschap ("dit bier is geweldig") in de context te zetten ("als je het met mate gebruikt"). Want buiten de context, kan dit product buitengewoon vervelende consequenties hebben; je wilt als bierbrouwer niet een dronken samenleving op je geweten hebben. Zijn mensen daar dan zelf niet bij? Jawel, maar de bierbrouwer ook.

Volgens mij zou het de gezondheidsprofessionals dus sieren om ook hun product in een ethische context te plaatsen. Gezondheid is niet per sé het hoogste levensdoel, en het als zodanig presenteren gaat niet bijdragen aan het levensgeluk van mensen. Zelfs al zijn de mensen daar zelf bij, de gezondheidsprofessional is er ook bij. Ik denk dat er dus een reflectie nodig is op wat echt belangrijk is, bijvoorbeeld door, zoals ik eerder geschreven heb, eens goed na te denken over deugdenethiek: http://goo.gl/UtgLaS .


Dus wat zou de "Geniet, maar drink met mate" voor gezondheidsprofessionals kunnen zijn? "Wees gezond, maar wel met mate" is misschien niet de beste optie. Mijn voorstel zou zijn: "Gezondheid heeft waarde, maar leven nog meer." Wat zeggen jullie ervan?

donderdag 19 juni 2014

Het begin van het einde van de oppervlakkigheid

Sinds vorige week ben ik bezig "Introducción a la Filosofía" (inleiding op de filosofie) van Leonardo Polo te lezen. Ik vind het genieten.

Op een gegeven moment gaat het over oppervlakkigheid, en citeert hij Ortega, die zegt: "Lo que nos pasa, es que no savemos lo que nos pasa" (wat er met ons aan de hand is, is dat we niet weten wat er met ons aan de hand is). Dit gebruikt Ortega dus als een beschrijving van de oppervlakkigheid. En ja, dat is een groot gevaar, ook tegenwoordig.

Er is wel goed nieuws: het besef dat deze uitspraak van Ortega waarheid bevat, is op zich al het begin van het einde van de oppervlakkigheid. En dat wens ik alle lezers van deze post van harte toe!

woensdag 11 juni 2014

Waarom Madrid een goed idee is in het laatste weekend van September

Op zaterdag 27 September wordt in Madrid Don Álvaro del Portillo zalig verklaard. Hij is de eerste opvolger van de Heilige Jozefmaría als prelaat van het Opus Dei. Voor degenen die hem niet kennen geeft deze video enige indruk.




Maar dat is niet het enige. Voor de intellectuelen is er meer te halen. Want gisteren hoorde ik dat er maandag 29 september een symposium wordt georganiseerd over de ethiek en anthropologie van Leonardo Polo. Hij is een Spaanse denker die heeft geprobeerd om vanuit een Aristotelisch kader de moderne filosofie, en de relatie tussen natuurwetenschap en filosofie (en ook geloof) opnieuw te doordenken. Daar is hij behoorlijk ver in gekomen. Nu worden een aantal van zijn werken naar het Engels vertaald, en dit congres is speciaal opgezet om zijn gedachtegoed bij een Engelstalig publiek onder de aandacht te brengen. 

Meer info over het congres is hier te vinden: http://www.leonardopoloinstitute.org/conference-2014.html 

Mocht de combinatie van deze activiteiten je aanspreken: laat het me weten!

maandag 9 juni 2014